• Inleiding
• Geletterdheid
  Oorsprong van het schrift Verschillende spellingssystemen Leren lezen en schrijven Modellen voor de verwerking van geletterdheid Transparante versus intransparante orthografische systemen Schrijf- en leesstoornissen
• Praktijkvoorbeelden
• Portretten
• Oefeningen en reflectie
• Adviezen
• Leestips
• Bibliotheek
• Functional Multilingual Learning

Hoewel de wetenschap het ontstaan van het schrift pas ongeveer 5.000 jaar geleden plaatst, probeert de mens al minstens 45.000 jaar te communiceren door middel van grafische tekens, zoals grotschilderingen, waarop vooral mensen, dieren, voorwerpen en jachttaferelen zijn afgebeeld. Dit is het geval met het everzwijn dat is gevonden in de Leang Tedongnge grot op het Indonesische eiland Sulawesi, die wordt beschouwd als de oudste tot nu toe gevonden grotschildering. De vondst van rechte en gebogen lijnen, stippen en handafdrukken naast sommige van deze schilderingen doet vermoeden dat deze werken bedoeld waren om boodschappen over te brengen, waarschijnlijk met betrekking tot het verstrijken van de tijd of de aanwezigheid en hoeveelheid wild op een bepaalde plaats.

Het verlangen om steeds complexere en abstractere concepten over te brengen, alsmede de ontwikkeling van de handel, waardoor een volledige registratie van de gekochte of verkochte goederen noodzakelijk werd, leidde tot het ontstaan van een systeem van grafische tekens, wat wij vandaag de dag kennen als het schrift.

Standard reconstruction of writing development. Source: https://www.thearchaeologist.org.

De meeste onderzoekers zijn het erover eens dat het schrift voor het eerst verscheen in Mesopotamië, in een gebied tussen de rivieren de Tigris en de Eufraat. De bewoners van deze regio bedachten tussen 5000 en 4000 v.C. een systeem van cilindervormige rollen waarmee op kleitabletten een reeks tekens werd gegraveerd die de eigenaar van de goederen identificeerden, alsmede het product en de hoeveelheid.

Dit systeem evolueerde en tussen 3400 en 3200 v.C. verscheen het spijkerschrift, een logografisch schrift (waarin elk teken een begrip voorstelde), en syllabisch (omdat het enkele symbolen bevatte die lettergrepen voorstelden, waardoor verschillende woorden konden worden samengesteld). Het spijkerschrift werd gebruikt om zich uit te drukken in verschillende talen, voornamelijk Soemerisch, Hettitisch en Akkadisch, en werd zo genoemd omdat de inscripties wigvormig waren.

In dezelfde periode, rond 3300 v. Chr., verscheen in Egypte het hiërogliefenschrift, dat logogrammen mengde met tekens die medeklinkers voorstelden (enkelvoudige of gecombineerde tot 4 klanken), bekend als het abyad- of alfatensysteem.

Pas twee millennia later, rond 1200 voor Christus, verscheen het Chinese schrift, het enige logografische systeem dat tot op heden bewaard is gebleven.

Hoewel deze drie soorten schrift in het begin gebruik maakten van pictogrammen (voorstellingen van echte voorwerpen) om begrippen over te brengen, leidde de moeilijkheid van het graveren op materialen als hout of steen tot een vereenvoudiging en stilering van de symbolen, die willekeuriger en minder iconisch werden, waardoor het schrijven werd vergemakkelijkt en tegelijkertijd het lezen werd beperkt tot de schriftgeleerden, die gewoonlijk tot de bevoorrechte klassen behoorden.

From pictograms to abstract forms, in Mesopotamian cuneiforms, Egyptian hieroglyphs and Chinese characters. Source: https://www.thearchaeologist.org.

Rond 1500 v.C. verschenen de eerste alfabetische systemen in het gebied van de berg Sinaï, waarbij elk teken een enkele klank voorstelde. Deze symbolen vertegenwoordigden alleen medeklinkers en werden overgenomen uit bestaande systemen, d.w.z. het spijkerschrift en de hiërogliefen, hoewel er ook nieuwe tekens werden bedacht uit pictogrammen van woorden die met die klank begonnen (bijv. de “m” in het woord “mem”, dat “golven” betekent). De Feniciërs pasten de letters enigszins aan en introduceerden enkele klinkers uit bestaande medeklinkers (bv. de “i” uit de “j”, de “u” uit de “w”), de Grieken stileerden de vorm van de letters verder en voegden de rest van de klinkers toe, en de Romeinen brachten kleine wijzigingen aan in het Griekse alfabet om de letters de vorm te geven die we nu kennen (Dehaene, 2009).

Evolution of the current alphabetic system from the Proto-Sinaitic to the modern Latin alphabet. Source: Matt Baker.

Hoewel het meest gebruikte spellingsysteem tegenwoordig alfabetisch is (vooral Latijns), zijn er in de wereld nog steeds verschillende spellingsystemen die zijn afgeleid van enkele van die vroege schriftsystemen.