Inleiding
Deze tool betreft de competenties van leraren voor het onderwijs aan nieuwkomers en richt zich op drie essentiële aspecten: identiteiten, interculturaliteit en interactie. De tool is bedoeld om docenten die werken met nieuwkomers, zowel degenen met (enige) ervaring als volledige beginners, te ondersteunen. Het is de bedoeling leerkrachten kennis te laten maken met basisbegrippen, om de manier(en) waarop deze kunnen worden begrepen te problematiseren, en om leerkrachten te laten nadenken over de concrete toepassingen van die begrippen. Deze tool is gebaseerd op het meest actuele onderzoek op het gebied van identiteit, interculturaliteit en interactie.
Onderwijs aan nieuwkomers impliceert het overschrijden van verschillende grenzen: linguïstische, psychologische, methodologische en misschien wel het belangrijkste, interculturele grenzen. In deze tool staat het idee van interculturaliteit centraal en we hanteren het op een kritische manier. Sommige besluitvormers, wetenschappers en beoefenaars zouden kunnen denken dat het begrip enigszins achterhaald is. Zij gebruiken wellicht andere woorden, zoals diversiteit, interculturaliteit en dergelijke. We zijn echter van mening dat veel mensen dezelfde opvattingen over interculturaliteit huldigen als in dit boek worden voorgesteld, maar dat ze die in een ander conceptueel kader plaatsen. Interculturaliteit is een essentieel aspect van het werken met nieuwkomers, omdat ze ons kan helpen om identiteiten en interactie binnen deze specifieke context te heroverwegen.
Het is belangrijk op te merken dat het idee van interculturaliteit al heeft bestaan sinds het begin der tijden. Mensen hebben altijd grensoverschrijdend gewerkt, het zij nationaal, regionaal, taalkundig, religieus en / of sociaal (Pieterse, 2004). Het is dus absoluut geen nieuw fenomeen, zoals we vandaag de dag geloven. Wat anders is aan interculturaliteit in onze tijd is de alomtegenwoordigheid en de snelheid waarmee ze kan plaatsvinden. Toch is ‘onze’ interculturaliteit waarschijnlijk niet beter dan die uit het verleden. Contact met anderen betekent niet altijd begrip, betrokkenheid bij en samenwerking met de ander. Ook al wordt er gezegd dat we in een exponentieel tempo communiceren en over ‘culturele’ grenzen heen interacteren, het is duidelijk dat onze steeds sneller wordende wereld niet altijd lijkt op McLuhans Global Village, waar de beweging van informatie, objecten en mensen positief is en kan leiden tot meer ontmoetingen en interacties (Wolton, 2013: 163).
Onderwijs is waarschijnlijk een van de beste gebieden om te oefenen met, en na te denken en te leren over interculturaliteit; iets dat we zelden buiten deze context kunnen doen. Interculturaliteit maakt deel uit van het schoolleven (verschillende soorten leerlingen, nieuwkomers) en is tevens een essentieel onderdeel van het onderwijs (alle schoolvakken bevatten expliciete en / of impliciete verwijzingen naar interculturele ontmoetingen). In een wereld waarin racisme en verschillende vormen van discriminatie en onrechtvaardigheid toenemen, zou de tijd die op school wordt doorgebracht effectief en dringend moeten bijdragen aan de opleiding van studenten als echte interculturalisten die deze verschijnselen ter discussie kunnen stellen en kritisch, ethisch en responsief kunnen handelen. De tijd op school moet ook door leraren worden gebruikt om hun kritische en reflexieve betrokkenheid bij interculturaliteit te ontwikkelen en om elkaar te helpen daar beter in te worden. De rol van schoolleiding is essentieel om docenten de ruimte en de tijd te bieden om aan dit belangrijke vraagstuk te werken.
Om na te denken over de competenties van leraren voor het onderwijs aan nieuwkomers, moet een aantal basisconcepten worden besproken. In wat volgt, analyseren we de volgende concepten: cultuur, identiteiten, diversiteit, sociale rechtvaardigheid en interculturele competentie. Houd er rekening mee dat we in wat volgt geen statische definities aanbieden. Wat wij voorstellen is een aantal van de aannames die we delen, met betrekking tot hun betekenis, en met betrekking tot de implicaties ervan bij het werken met nieuwkomers, te herzien.
